Divlji Bosiljak (Terljan)

Terljan (Marrubium vulgare L.) poznat je po imenima divlji bosiljak, gorska metvica, macina trava, jetrena trava, marulja ili smrduša. Intenzivnog je mirisa, po mošusu u svježem stanju, a gorkog i oporog ukusa po timijanu i lekovitih svojstava koja su poznata od davnina.

Lekovita svojstva gorske matvice poznavali su već stari Egipćani. Koristili su je kao protuotrov, ali su njome lečili i respiratorne organe. Najčešće se koristila kao ublažavajuće sredstvo pri iskašljavanju. O tome je pisao već 1563. matthiolus, ličnii lekar cara Ferdinanda I.

Tvrdio je da u vodi lili vinu namočeni listovi omekšavaju i odstranjuju sluz iz pluća i da pomoažu pri iskašljavanju. Pored toga navode da je djelotvorna u liječenju glista, napinjanja, kao lek protiv žutice, želučanih tegoba i sl.

Opis: Biljka je visoka do 60 cm, gusto obrasla dlačicama. Ima četvero bridastu stabljiku sa duguljastima jajastim listovima koji su po rubu grubo nazubljeni. Cvetovi su smješteni u gornjem delu, u pršljenovima listova i stabljika, te na ograncima stabljike tvoreći okruglasti cvat sa belim cvetovima. Koren joj je kvrgav.

Staništa: Potječe iz južne Europe, ali se proširila po cijeloj Europi. Raste na pašnjacima i travnjacima, neplodnim tlima, uz putove, ceste i međe.

Miris i ukus: Ima intenzivan miris po mošusu u svježem stanju, a gorak i opor ukus po timijanu.

Berba i prerada: Kad se pojave prvi cvetovi režu se gornji delovi biljke, vežu se u snopiće i suše na toplom i prozračnom mjestu u hladu. Suhu biljku treba usitniti i pohraniti.

Lekoviti sastojci: Sadrži eterična ulja, marubin, holin, smole, gorke tvari, mnogo tanina (od 5 do 7 posto), treslovinu, pektin, vosak,željezi, kalije.

Koristi se za lečenje sledećih bolesti:

astme i ostalih respiratornih bolesti (kašlja, hripavca, bronhitisa, katara, tuberkuloze, infekcije i upale pluća, gripa). Njome se leči i groznica, prehlada, upala grla, katar grla.

bolesti sluznica (štiti i leči unutarnju i vanjsku sluznicu od infekcija), upala i raznih iritacija otrovima,

bolesti bubrega (pojačava njihov rad, te potiče izlučivanje mokraće),

bolesti jetre (posebno masne jetre, ciroze, žutice, upale žučne vrećice),

bolesti želuca i creva (katara želuca i creva, hemoroida, raznih nametnika i parazita u crijevima, smiruje grčeve želuca i crijeva, pojačava apetit, jača želudac,

bolesti kože (pojačava izlučivanje znoja i štetnih otrovnih tvari koji se izlučuju putem kože), kod raznih rada i povreda kože, čireva,

opšta slabost (naročito za neplodnost, neredovite mjesečnice, kod grčeva i sl.).

Čaj: Uzima se jedna žlica usitnjene biljke te se prelije sa 2 dl vrće vode. Poklopi se i pusti odustajati pola sata te se tada čaj procijedi. Pije se dvije do tri šalice čaja dnevno sa medom.

Tinktura: Oko 200 g usitnjene biljke moči se mesec dana u litri 70 postotnog alkohola, te se povremeno promućka. Tako pripravljena tinktura koristi se tri puta dnevno po dvadesetak kapi na dan s čajem, sokom ili vodom.

Vino: Oko 80 g suve biljke moči se u litri belog vina tri tjedna, pa se procedi. Uzima se po jedan dl vina pre jela.

Terljan se koristi i u ishrani, posebno listovi za pripravu jela poput raznih juha i variva. Svži listovi se koriste kao začin.

Kontraindikacije: Ne smeju ga koristiti trudnice i hronični bubrežni bolesnici.